نگاهی به تاریخچه اسکار بهترین فیلم غیرانگلیسی
فیلمهای تولید کشورهای اروپایی پیشتاز بیرقیب بخش بهترین فیلم غیرانگلیسی جوایز اسکار هستند و در این عرصه هیچ فرصت خودنمایی به دیگر کشورها ندادهاند. به گزارش (ایسنا)، طی هفته گذشته اکثریت کشورهای جهان با معرفی نمایندگان خود به بخش بهترین فیلم غیرانگلیسی جوایز اسکار، حضور خود را در این بخش جذاب و پرطرفدار اعلام کردند و ایران نیز روز گذشته با انتخاب «بدرود بغداد» ساخته مهدی نادری رسما به جمع این کشورها پیوست. بخش غیرانگلیسی جوایز اسکار یکی از جذابترین شاخههای جوایز اسکار است و فیلمهای بلندی که خارج از آمریکا تولید شده باشند و دیالوگهای بهکاررفته در آنها عمدتا غیرانگلیسی باشند، مجاز به رقابت در آن هستند. به بهانه تکمیل تقریبی فهرست فیلمهای معرفیشده به بخش بهترین فیلم غیرانگلیسی جوایز اسکار، نگاهی به تاریخچه برگزاری این در ادوار گذشته میاندازیم؛
زمانیکه اولین مراسم اعطای جوایز اسکار در 16 می 1929 برای تقدیر از بهترین فیلمهای سال 1927 برگزار شد، بخش جداگانهای برای فیلمهای غیرانگلیسی تعریف نشده بود. اگرچه آکادمی اسکار بین سالهای 1947 تا 1955 جوائز افتخاری به بهترین فیلمهای غیرانگلیسی ساختهشده در خارج از آمریکا اعطا میکرد، اما این جوایز مبنای قابل قبولی نداشتند. برای مثال در سال 1953 این بخش از جوایز اصلا برگزار نشد و حتی در آن سالها هیچ رقابتی در این بخش وجود نداشت؛ چراکه درواقع هیچ نامزدی معرفی نمیشد و تنها یک فیلم بهعنوان اثر برتر انتخاب میشد. از سال 1956 در بیستونهمین مراسم سالانه جوایز اسکار بود که بخش بهترین فیلم غیرانگلیسی رسما راهاندازی شد و تا به امسال هردوره برگزار میشود. برخلاف دیگر بخشهای جوایز اسکار، بهترین فیلم غیرانگلیسی منحصرا به یک فرد تعلق نمیگیرد؛ گرچه کارگردان فیلم جایزه را دریافت میکند، اما این جایزهای است برای کل کشور معرفیکننده آن فیلم.
در سالهای برگزاری این جایزه، فیلمهای محصول کشورهای اروپایی یکهتاز بیرقیب این عرصه بودهاند؛ به طوریکه از 62 جایزه بهترین فیلم غیرانگلیسی اسکار تا به امروز، 51 جایزه نصیب فیلمهای اروپایی شده است و سهم کشورهای آسیایی تنها پنج جایزه، کشورهای آفریقایی3 جایزه و کشورهای قاره آمریکا نیز 3 جایزه اسکار بوده است.
یکی از انتقاداتی که همیشه به آکادمی اسکار در برگزاری این بخش وارد میشود، محدود بودن کشورها در معرفی تنها یک فیلم است. قانون آکادمی اسکار میگوید "هر کشور، یک فیلم" و این قانون اگرچه فرصت برابری برای همه کشورها در این رقابت ایجاد میکند، اما ازسوی دیگر موجب میشود تا کشورهایی چون ایتالیا، آلمان یا فرانسه که از سینمای پویا و قدرتمندی بهره میبرند، مجبور به نادیده گرفتن برخی فیلمهای مطرح خود شوند. برای مثال در سال 2007 در هشتادمین دوره جوایز اسکار فیلم موفق «زندگی صورتی» که بازیگر نقش اول آن «ماریو کوتیلار» حتی موفق به کسب اسکار شد، به آکادمی معرفی نشد؛ چون فرانسه تنها حق معرفی یک فیلم را داشت که انتخاب آنها فیلم ضدایرانی «پرسپولیس» بود.
دیگر محدودیتی که قانون این بخش ایجاد میکند، گریبان کمپانیهای سازنده آن را میگیرد. در برخی موارد چندین کشور مشترکا اقدام به ساخت یک فیلم میکنند و از آنجایی که هیچیک نمیتوانند منحصرا آن را متعلق به خود بدانند، در نتیجه آن فیلم به رغم شایستگی از حضور در رقابت اسکار بازمیماند. نمونه بارز آن «خاطرات دوچرخه» (2004) محصول مشترک چند کشور بود که نتوانست ازسوی هیچیک از سازندگان به اسکار بهترین فیلم غیرانگلیسی معرفی شود. هرچند این فیلم جایزه اسکار بهترین موسیقی را کسب کرد و در جشنوارههای متعدد تحسین شد.
همانطور که در ابتدای مطلب گفته شد، کشورهای اروپایی بیشترین سهم را در جوایز اسکار بهترین فیلم غیرانگلیسی اسکار داشتهاند که در این میان فیلمهای ایتالیایی بیشترین جایزه را نصیب خود کردهاند. ایتالیا مجموعا 13بار موفق به کسب جایزه اسکار بهترین فیلم غیرانگلیسی شده و در مجموع 27 بار نامزد این جایزه بوده است. فرانسه با 12بار کسب این جایزه در مکان دوم قرار دارد. این در حالیست که فیلمهای تولید اسپانیا با اختلافی چشمگیر یعنی 4 جایزه اسکار در رتبه سوم مشترکا با ژاپن قرار گرفته است. چهار کشور سوئد، شوروی سابق، هلند و چکواسلواکی سابق هرکدام سهبار این جایزه معتبر را کسب کردهاند. دانمارک، آلمان، آرژانتین و سوئد نیز با کسب دو جایزه بهترین فیلم غیرانگلیسی در رتبههای بعدی قرار دارند. 11 کشور از جمله تایوان هرکدام یکبار این تجربه شیرین را داشتهاند.
ازمیان تمامی کارگردانانی که کسب جایزه اسکار بهترین فیلم غیرانگلیسی را تجربه کردهاند، «فدریکو فلینی»، کارگردان بلندآوازه سینمای ایتالیا متمایزتر است. وی در مقام کارگردان توانست چهاربار این جایزه معتبر را کسب کند و از این حیث همچنان رکورددار است. «فلینی» در سالهای 1956 برای «جاده»، 1957 برای «شبهای کابیریا»، 1963 برای «هشتونیم» و در سال 1974 برای «آمارکورد» چهار اسکار بهترین فیلم غیرانگلیسی را برای سینمای ایتالیا بههمراه آورد.
از سرشناسترین فیلمهای جاضر در جوایز سال 2011 آکادمی اسکار در بخش بهترین فیلم غیرانگلیسی میتوان از «عمو بونمی که میتونه زندگی گذشتهاش را بهیاد بیاره»، برنده نخل طلای کن 2010 از تایوان، فیلم «عسل» از ترکیه ساخته «سمیح کاپلان اوغلو» برنده خرس طلای شصتمین جشنواره فیلم برلین و فیلم «از خدایان و انسانها» از فرانسه ساخته «خاویر بیوو»، برنده جایزه هیات داوران جشنواره کن نام برد.
در ذیل نگاهی به برندگان ادوار گذشته جایزه بهترین فیلم غیرانگلیسی اسکار میاندازیم:
2010 «راز چشمهایش» آرژانتین خوان خوسه کامپانلا
2009 «عزیمت» ژاپن یوجیرو تاکتیا
2008 «خائنین» اتریش استفان روزویستکی
2007 «زندگیهای دیگران» آلمان فلورین هنکل فان دونرسمارک
2006 «توتسی» آفریقایجنوبی گاوسین هود
2005 «دریای درون» اسپانیا آلهخاندرو آمنابار
2004 «تهاجم بربرها» کانادا دنیس آرکاند
2003 «هیچجا در آفریقا» آلمان کارولین لینک
2002 «سرزمین هیچکس» بوسنی دانیس تانوویچ
2001 «ببر خیزان، اژدهای پنهان» تایوان آنگ لی
2000 «همهچیز درباره مادرم» اسپانیا پدرو آلمادوار
1999 «زندگی زیباست» ایتالیا روبرتو بنینی
1998 «کاراکتر» هلند مایک فن دیم
1997 «کولیا» جمهوریچک ژان سواراک
1996 «خط آنتونیا» هلند مارلین گوریس
1995 «آفتاب سوخته» روسیه نیکتیا میخالکوف
1994 «بل اپوک» اسپانیا فرناندو تروئبا
1993 «ایندوچین» فرانسه رگیس وارگینه
1992 «مدیترانه» ایتالیا گابریل سالواتورس
1991 «سفر امید» سوئیس خاویر کولر
1990 «سینما پارادیزو» ایتالیا جوزپه تورناتوره
1989 «پله فاتح» دانمارک بیل آگوست
1988 «ضیافت بابت» دانمارک گابریل اکسل
1987 «حمله» هلند فونس رادمارکس
1986 «گزارش رسمی» آرژانتین لوئیس پوئنزو
1985 «حرکات خطرناک» سوئیس ریچارد دمبو
1984 «فانی و الکساندر» سوئد اینگمار برگمن
1983 «آغاز دوباره» اسپانیا خوزه لوئیس گارسی
1982 «مفیستو» مجارستان استفان سزابو
1981 «مسکو اعتقادی به گریه ندارد» روسیه ولادیمیر منشوف
1980 «طبل حلبی» آلمان غربی فرلکر شلوندورف
1979 «دستمالتو در بیار» فرانسه برتراند بلیر
1978 «مادام روزا» فرانسه موشه میزراهی
1977 «سیاه و سفید رنگی» ساحل عاج ژان ژاک آرنائود
1976 «درسو اوزالا» روسیه آکیرا کوروساوا
1975 «آمارکورد» ایتالیا فدریکو فلینی
1974 «روز برای شب» فرانسه فرانسوا تروفو
1973 «جذابیت پنهان بورژوازی» فرانسه لوئیس بونوئل
1972 «باغ خانواده فینتسی کونتینی» ایتالیا ویتوریو دسیکا
1971 «بازپرسی درباره یک شهروند دور از سوظن» ایتالیا الیو پتری
1970 «Z» الجزایر کوستا گاوراس
1969 «جنگ و صلح» شوروی سابق سرگئی بندارچوک
1968 «قطارهای تحت مراقبت» چک و اسکواکی جیری منزل
1967 «یک مرد و یک زن» فرانسه کلود للوچ
1966 «مغازه در خیابان اصلی» چک و اسلواکی ژان کادار
1965 «دیروز، امروز، فردا» ایتالیا ویتوریو دسیکا
1964 «هشتونیم» ایتالیا فدریکو فلینی
1963 «یکشنبهها و سیبل» فرانسه سرژری بروگویگون
1962 «در یک آینه» سوئد اینگمار برگمن
1961 «چشمه باکرگی» سوئد اینگمار برگمن
1960 «اورفئو سیاه» فرانسه مارسل کامو
1959 «عمومی من» فرانسه ژاک تاتی
1958 «شبهای کابیریبا» ایتالیا فدریکو فلینی
1957 « استرادا» ایتالیا فدریکو فلینی
1956 «سامورائی، افسانه موساشی» ژاپن هیروشی ایناگاکی
1955 «دروازه جهنم» ژاپن تنوسوکه کینوگاسا
1954 جایزهای برگزار نشد
1953 «بازیهای ممنوعه» فرانسه رنه کلمنت
1952 «راشامون» ژاپن آکیرا کوروساوا
1951 «دیوارهای مالاپاگا» فرانسه رنه کلمنت
1950 «دزد دوچرخه» ایتالیا ویتوریو دسیکا
1949 «موسیو ونسان» فرانسه موریس کلوچ
1947 «واکسی» ایتالیا ویتوریو دسیکا
فروش مجموعه فیلم های برنده جایزه اسکار بهترین فیلم غیر انگلیسی زبانفروش مجموعه فیلم های برنده فستیوال کن Cannes Film Festival